Ηλέκτρα του Σοφοκλή

Ηλέκτρα του Σοφοκλή

Από την ιστορία των παραστάσεων

Η Ηλέκτρα του Σοφοκλή, πάντα στη μετάφραση του Ιωάννη Γρυπάρη, είναι ίσως η πιο γνωστή και πολυσυζητημένη σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη. Μέσα από την ιστορία των παραστάσεων μπορούμε να παρακολουθήσουμε την καλλιτεχνική του πορεία, αφού με το έργο αυτό αρχίζει αλλά και τελειώνει την σκηνοθετική του διαδρομή στην αρχαία τραγωδία.

Α. Στο Εθνικό Θέατρο
Ηρώδειο 1936: Στον ρόλο της Ηλέκτρας εμφανίστηκε η Κατίνα Παξινού και στον ρόλο της Κλυταιμνήστρας η Ελένη Παπαδάκη. Τη μουσική της παράστασης υπέγραψε ο Δημήτρης Μητρόπουλος. Η σκηνογραφία ήταν του Κλεόβουλου Κλώνη και τα κοστούμια του Αντώνη Φωκά. Η χορογράφος της παράστασης, η Λουκία, θα γίνει μόνιμη συνεργάτης του Δημήτρη Ροντήρη σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του.
Επίδαυρος 1938: Η παράσταση μεταφέρεται με τους ίδιους συντελεστές στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Είναι η πρώτη επαγγελματική χρήση του Αργολικού Θεάτρου στα νεώτερα χρόνια Παξινού Κάποιοι από τους κριτικούς βρήκαν την παράσταση πολύ «ρεαλιστική» για το αρχαίο δράμα. Η ερμηνεία της ηθοποιού και του σκηνοθέτη ανέβασε στη σκηνή μία Ηλέκτρα γήινη και ά-σχημη, μακριά από τις εικόνες των αρχαίων αγαλμάτων, η οποία ξένισε τους κριτικούς¹. Αντίθετα ο Χορός ήταν τόσο πειθαρχημένος και ρυθμικός που μάλλον θα ξένιζε εμάς σήμερα…
Ένα χρόνο αργότερα το Εθνικό Θέατρο πραγματοποιεί την πρώτη του περιοδεία στο εξωτερικό. Βασικά έργα του ρεπερτορίου είναι η Ηλέκτρα του Σοφοκλή και ο Άμλετ του Σαίξπηρ. Και τα δύο σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη.
Το 1952 η Ηλέκτρα συμπεριλαμβάνεται στην περιοδεία του Εθνικού Θεάτρου στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Είναι το πρώτο ταξίδι του θιάσου μετά τον πόλεμο και η πρώτη του επίσκεψη στις ΗΠΑ. Η περιοδεία αυτή θεωρείται γεγονός υψηλής εθνικής σημασίας, ως πρεσβεία της Ελλάδας και του πολιτισμού της στο εξωτερικό.

Β. Πειραϊκό Θέατρο
Η εμβληματική παράσταση του Πειραϊκού Θεάτρου: για μια δεκαετία περίπου (1959-1968) ταξίδεψε σε όλες τις περιοδείες του θιάσου. Το 1962 το αγγλικό κανάλι BBC μαγνητοσκόπησε την Ηλέκτρα για να την προβάλει στην τηλεόραση, προσφέροντας έτσι, και σε εμάς, ένα μοναδικό τεκμήριο για την παράσταση.
Η Ασπασία Παπαθανασίου για την ερμηνεία της Ηλέκτρας κέρδισε το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ των Εθνών και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές σε όλες της τις εμφανίσεις.
Το 1961 Ο Δημήτρης Ροντήρης σκηνοθέτησε την Ηλέκτρα στο Institute for Advanced Studies in the Theatre Arts (IASTA) με την αμερικανίδα ηθοποιό Peggy Wood στον ρόλο της Κλυταιμνήστρας και την Margaret Vafiades στον ρόλο της Ηλέκτρας.
Στη δεκαετία του 1960 η Ηλέκτρα θα ταξιδέψει στην Ευρώπη, την Αμερική, τη Ρωσία και την Τουρκία.

Εθνικό Θέατρο
Με την Ηλέκτρα του Σοφοκλή ο Δημήτρης Ροντήρης θα κλείσει την καριέρα του επιστρέφοντας για μία τελευταία φορά στην Επίδαυρο με το Εθνικό Θέατρο, το 1978. Η Ηλέκτρα του έχει γίνει πια μια παράσταση με ιστορικό ενδιαφέρον.

¹ Η παρατήρηση και οι λεπτομέρειες στη μελέτη της Ελένης Παπάζογλου, Το πρόσωπο του πένθους Η Ηλέκτρα του Σοφοκλή ανάμεσα στο κείμενο και την παράσταση (2014:239-241).

Ηλέκτρα – Κλυταιμνήστρα – Χρυσόθεμις

Οι τρεις γυναικείοι ρόλοι στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή, και ειδικά η κορυφαία σύγκρουση ανάμεσα στην Ηλέκτρα και την Κλυταιμνήστρα, υπήρξαν πάντα πρόκληση και ευκαιρία για τις πρωταγωνίστριες να επιδείξουν το ταλέντο τους. Ανάμεσα στις ερμηνεύτριες των παραστάσεων του Δημήτρη Ροντήρη βρέθηκαν μεγάλες ηθοποιοί του Ελληνικού Θεάτρου.

Έτος

Ηλέκτρα

Κλυταιμνήστρα

Χρυσόθεμις

1936, 1938

Ελένη Παπαδάκη

Βάσω Μανωλίδου

1960

196-

1965

Ρίκα Σηφάκη

Νίκη Βορέα

1978

Ελένη Χατζηαργύρη

Αλέκα Κατσέλη

Έλλη Βοζικιάδου

Βίντεο
Η Ηλέκτρα του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη (1962). Προλογίζει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος